تحلیل دیدگاه فقهای امامیه پیرامون استطاعت طریقی و امنیت در حج

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه خوارزمی

2 دانش پژوه سطح چهار حوزه علمیه رفیعة المصطفی تهران

چکیده

حج، یکی از مهم‌ترین دستورات دین اسلام است که مورد تأکید فراوان شریعت قرار گرفته است. به‌جا آورندة حج، ایمن از عذاب و ترک‌کنندة آن کافر شمرده شده است. خدای سبحان، کعبه را براى اسلام، نشانة گویا و براى پناهندگان، خانة امن و امان قرار داد. حکم به وجوب حج و لزوم امنیت آن، در آیة 97 آل­عمران مطرح و به داشتن استطاعت مشروط شده است. فقهای امامیه با استناد بر قرآن و روایات، مراد از استطاعت را، داشتن زاد و توشه، مَرکب، توانایی مالی و جانی برای انجام مناسک حج و امنیت راه در مسیر رفت و برگشت و هنگام انجام اعمال گرفته‌اند. در صورت ناامنی و موارد مختلف آن، فتاوای گوناگونی وجود دارد. در این میان، گروهی به وجوب حج و گروهی به عدم وجوب حج حکم کرده‌اند. در این نوشتار، ابتدا استطاعت در حج و سپس یکی از مصادیق آن که امنیت در راه حج و امنیت حرم است، مورد واکاوی قرار می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Analysis of Imami Jurists Point of View about Path Affordability and Security in Hajj

نویسندگان [English]

  • Abdollah Mirahmadi 1
  • Zahra Modarresirad 2
1 Assistant Professor Quran and Hadith Sciences in kharazmi University
2 PhD student in Rfiat- al Mustafa Tehran Seminary
چکیده [English]

As one of the most important precepts of Islam, Hajj has been greatly emphasized by Islamic law. The one who goes to Hajj is immune from the torment and the one who does not go is infidel. Allah has made kaabe as an implicit sign and safe place. In the 97 verse of sura al-Imran, obligatory ruling of going to Hajj and keeping it safe is conditioned to affordability. Considering holy Quran and traditions, Imami jurists defined affordability as being affordable in travel equipments, vehicle, financial and human ability, and safety of the path of going and returning as well as the time of performing hajj. While the path is not safe, different Fatwas are given; some have made it obligatory and the others have not. In this paper affordability is defined and, then, one of its examples as security and safety of the way is analyzed,too.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hajj rituals
  • security
  • path affordability
  • Imami jurists ‘point of view
-        قرآن کریم.
-        ابن‌بابویه (صدوق)‏، محمد بن‌علی (1367ش)، من لا یحضره الفقیه، ترجمه علی اکبر غفارى،‏ تهران: نشر صدوق.
-        ابن­منظور، محمد‌بن‌مکرم (1410ق)، لسان العرب، بیروت: دار صادر.
-        بحرانى، یوسف‌بن‌احمد (1405ق)، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة‌، تحقیق محمدتقى ایروانى و سید عبدالرزاق مقرم‌، قم: جامعة مدرسین حوزة علمیة قم، دفتر انتشارات اسلامى.
-        جرجانى، ابوالفتح‌بن‌مخدوم (1362ش‏)، تفسیر شاهى او آیات الأحکام (جرجانى)، قم: نوید.
-        جمعى از پژوهشگران (1423ق)، موسوعة الفقه الإسلامی طبقا لمذهب أهل البیتL، زیر نظر سید محمود هاشمى شاهرودى، قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیتL.
-        ـــــــــــ (1426ق)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل­بیتL، قم: مؤسسة دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل­بیتL‌.
-        حکیم، سید محسن طباطبایى (1416ق)، مستمسک العروة الوثقى،‌ قم: مؤسسة دار­التفسیر‌.
-        حکیمى، محمدرضا و محمد و علی (1380ش‏)، الحیاة، ترجمة احمد آرام،‏ تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامى.
-        حر عاملی، محمد‌بن‌حسن (1409ق)، تفصیل وسائل الشیعة، قم: موسسة آل البیتL لاحیاء التراث.
-        خویى، سید ابوالقاسم(1416ق)، معتمد العروة الوثقى،‌ قم: منشورات مدرسة دار­العلم - لطفى‌، چاپ دوم.
-        ـــــــــــ (1418ق)، موسوعة الإمام الخوئی‌، قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی.
-        راغب اصفهانى، حسین‌بن‌محمد (1412ق‏)، مفردات ألفاظ القرآن، تحقیق صفوان عدنان داوودى، بیروت: دار الشامیة.
-        سبحانى‌ تبریزى، جعفر (1424ق)، الحج فی الشریعة الاسلامیة الغراء، قم: مؤسسة امام صادقL‌.
-        سلطان على‏شاه، سلطان محمد‌بن‌حیدر (1372)، متن و ترجمة فارسى تفسیر شریف بیان السعادة فى مقامات العبادة، ترجمة محمدرضاخانى و حشمت‌الله ریاضى، تهران: سر الاسرار.
-        ـــــــــــ (1403ق‏)، معانی الأخبار، قم: جامعة مدرسین حوزة علمیة قم، دفتر انتشارات اسلامى.
-        ـــــــــــ (1404ق‏)، من لا یحضره الفقیه‏، قم: جامعة مدرسین حوزة علمیة قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ دوم.
-        طباطبایى، سیدمحمدحسین (1374)، ترجمة تفسیر المیزان، ترجمة سیدمحمدباقر موسوی همدانی،‌ قم: جامعة مدرسین حوزة علمیة قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ پنجم.
-        طباطبایی یزدى، سیدمحمدکاظم‌ (1420ق‌)، العروة الوثقى فیما تعم به البلوی، قم: جامعة مدرسین حوزة علمیة قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ اول.
-        ـــــــــــ (1428ق)، العروة الوثقى مع التعلیقات، تهیه و تنظیم با حاشیه آیت الله ناصر مکارم شیرازى، قم: انتشارات مدرسة امام على بن ابى طالبJ.
-        طبرسى، فضل‌بن‌حسن (1372ش‏)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تصحیح فضل‏الله یزدى طباطبایى‏ و هاشم رسولى محلاتی‏، تهران: ناصر خسرو، چاپ سوم.
-        طریحی، فخر الدین (1416ق)، مجمع البحرین، تهران: کتابفروشى مرتضوى‌.
-        طوسى، محمد‌بن‌حسن (‌1387ق)، المبسوط فی فقه الإمامیة،‌ تحقیق سیدمحمدتقى کشفى‌، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة‌، چاپ سوم‌.
-        ـــــــــــ ( 1407ق)، تهذیب الاحکام، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
-        عاملى (شهید ثانى)، زین‌الدین‌بن‌على (1413‍ق)، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
-        عاملى (شهید اول)، محمد‌بن‌مکى (۱۴۱۷ق)، الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة، قم: جامعة مدرسین حوزة علمیة قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ دوم.
-        عاملى کرکى (محقق ثانى)، على‌بن‌حسین (۱۴۱۴ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، مؤسسه آل البیتL، چاپ دوم.
-        فاضل جواد، جواد‌بن‌سعید (1365ش‏)، مسالک الأفهام إلى آیات الأحکام، تصحیح سیدمحمدتقى کشفى‌ و محمدباقر شریف‌زاده، تهران: مرتضوى.
-        فاضل مقداد، مقداد‌بن‌عبدالله (1373ش)، کنز العرفان فى فقه القرآن، تهران: مرتضوى.
-        قرشى بنابى، على‏اکبر (1371ش‏)، قاموس قرآن، تهران: دار الکتب الإسلامیة، چاپ ششم.
-        قطب الدین راوندی، سعید‌بن‌هبة الله (1405ق)، فقه القرآن،‌ تصحیح سید احمد حسینى‌، قم: انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى، چاپ دوم‌.
-        کلینى، محمد‌بن‌یعقوب (1404ق‏)، الکافی،‏ تهران: دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم.
-        محقق حلّى، جعفر‌بن‌حسن‌ (‌1407ق)، المعتبر فی شرح المختصر، تحقیق و تصحیح جمعى از نویسندگان، زیر نظر ناصر مکارم شیرازی، قم: مؤسسه سید الشهداءJ‌.
-        مغنیه، محمدجواد (1378ش)، ترجمه تفسیر کاشف، قم: مؤسسه بوستان کتاب قم (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیة قم).
-        مقدس اردبیلى، احمد‌بن‌محمد (بی‌تا)، زبدة البیان فی أحکام القرآن، تحقیق محمدباقر بهبودى، تهران: مکتبة المرتضویة.
-        مکارم شیرازى، ناصر (1371ش)، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیة، چاپ دهم.
-        موسوى خمینى، سید روح اللّه (1409 ق)، تحریر الوسیلة، قم: مؤسسه مطبوعات دارالعلم‌.
-        موسوى سبزوارى، عبدالاعلى (1409ق)، مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة اهل‌البیتL.