قانون و قانون‌گذاری در حکومت اسلامی با تأکید بر دیدگاه میرزای نائینی و امام خمینی(ره)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار فقه و اصول مجتمع آموزش عالی شهید محلاتی

چکیده

در اندیشة سیاسی اسلام، قانون یکی از ارکان حکومت است و منظور از آن، عبارت است از احکام و مقرراتِ الزام‌آور که توسط مقامی که اختیار قانون‌گذاری دارد، وضع و به اجرا گذارده می‌شود. هدف از تدوین قانون در جامعه، رفع نیازهای روزمره و ادارة منظم و مستمر امور است. محقق نائینی و امام خمینی6 فقیهانی هستند که نگاهی وحدت‌انگارانه به قانون‌گذاری در جامعه دارند. در هر دو دیدگاه، وظیفة قانون‌گذاری و تشریع، بر عهدة خداوند است و قانونِ خداوند، داور اصلی اعمال مردم است، بر این اساس، امکان قانون‌گذاری برای جامعة بشری در هر دو دیدگاه قابل تصور است؛ اما هر یک به فراخور نگاه دین‌شناسانه‌شان محدوده و شرایط مشخصی را برای قانون‌گذاری مطرح می‌کنند. از دیدگاه میرزای نائینی، حکومت به حصر عقلی و تقسیم منطقی، از دو شکل تملیکیّه و ولایتیّه خارج نیست. نوع اوّل آن، عقلاً ظلم و نوع دوم آن از باب دفع افسد به فاسد قابل توجیه است. از دیدگاه امام خمینی6 حکومت‌ها به چهار نوع تقسیم می‌شوند که در زمان غیبت با تشکیل حکومت اسلامی و مشروع بودن شخص حاکم، امرقانون‌گذاری میسّر است. پژوهش حاضر بعد از تحلیل و تبیین نظرات به روش تحلیلی، به این نتیجه رسیده که در هر دو دیدگاه، وضع قانون، نقطة عزیمتش بر مسئلة ولایت فقیه متصور است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Law and Legislation in the Islamic Government: Emphasizing the Views of Mirza Naeini and Imam Khomeini

نویسنده [English]

  • Seyyed Mohammad Haydari Khormizi
Assistant Professor of Jurisprudence, Shahid Mahalati Higher Educational Complex
چکیده [English]

In the political thought of Islam, law is among pillars by which it is meant those obligatory regulation and orders that are enacted by legislator and given for execution. The goal behind law-making in the society is satisfaction of daily needs and ordered management of affairs. Mohaghegh Naeini and Imam Khomeini are amongst those jurists who adopt a monotheistic view toward legislation in the society. In both views, law-making and legislation is attributed to God and divine law is the major criteria for act of people. Accordingly, in both views the legislation for human society is conceivable. However, due to their particular religious look, each of these jurists has determined a particular limit and condition for legislation. According to Naeini, due to rational limit and logical division, government is either possessory or authoritative which the first kind is logically oppression and the second is permissible in divine law while preferring an evil over a more evil.  However, in the view of Imam Khomeini governments are four kinds which can be established in the time of occultation by a legitimate ruler and make laws. It is concluded that in both views, the enactment of the law is solely starts from the authority of jurist.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Law
  • Legislation
  • Islamic Government
  • Constitution
  • Authority of Jurist
  • Mirza-e Naeini
  • Imam Khomeini